Ochrona sygnalistów 2023 w Polsce. Co oznacza dla pracownika?

Ochrona sygnalistów 2023 w Polsce. Co oznacza dla pracownika?

Do 17 grudnia 2021 r. większe przedsiębiorstwa oraz podmioty z sektora publicznego miały obowiązek wdrożyć procedury ochronne sygnalistów. Od grudnia 2023 roku taki sam obowiązek będzie dotyczył również mniejsze przedsiębiorstwa, zatrudniające od 50 do 249 pracowników. Co to oznacza dla pracownika? Ochrona sygnalistów w Polsce pozwala na stworzenie optymalnych warunków do swobodnego przekazywania informacji o nieprawidłowościach w firmie. Poniżej opisujemy definicję sygnalisty, jego obowiązki w firmie oraz ochronę jego dobrego imienia i pracy, regulowany przez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE). 

Kim jestem sygnalista?

Sygnalista to osoba chroniona prawnie, która zgłasza nieprawidłowości w przedsiębiorstwie. Wprowadzenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. nakłada na przedsiębiorców, zarówno dużych, jak i średnich, obowiązek ochrony takich osób. Sygnalista, jak wskazuje definicja, na podstawie obecnych regulacji, identyfikuje, wykrywa i przeciwdziała działaniom lub zaniechaniom niezgodnym z prawem wewnętrznie, czyli pracodawcy, lub zewnętrznie – odpowiednim organom.

Sygnalistą jest anonimowa osoba. Wśród dostępnych możliwości wyłonienia sygnalisty, może nim być:

  • pracownik,
  • samozatrudniony współpracownik,
  • wspólnik,
  • stażysta,
  • wykonawca,
  • podwykonawca,
  • dostawca,
  • były pracownik,
  • osoba w trakcie rekrutacji

Czy zatem “jestem sygnalistą?”

Jeśli dowiedziałeś się o jakichkolwiek naruszeniach europejskiego prawa w firmie i poinformowałeś o tym właściciela lub odpowiednie organy, to tak - jesteś sygnalistą. W związku z tym będziesz podlegać pod nowe rozwiązania prawne, dzięki którym nie będziesz musiał obawiać się działań odwetowych ze strony przedsiębiorcy lub jego podwładnych.

Obowiązki sygnalisty - czy muszę zgłaszać naruszenia?

W ramach Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) o  ochronie sygnalistów, nakłada się na takie osoby obowiązki monitorowania, zgłaszania i przeciwdziałania uchybieniom w przedsiębiorstwach. Dotyczą one naruszeń związanych z kwestiami finansowymi, publicznymi, ochroną zdrowia i środowiska, ochroną danych wrażliwych i osobowych, ochroną żywności, cyberprzestępstwami. 

Wszelkie uchybienia z pakietu możliwych zgłoszeń reguluje zarówno Dyrektywa, jak i w przyszłości Ustawa o ochronie sygnalisty. Dyrektywa wskazuje sygnalistom dziedziny i akty prawne, w obrębie których mogą dokonać zgłoszenia. 

Sygnalista w firmie nie ponosi odpowiedzialności za złamanie obowiązku poufności lub naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Warto nadmienić, że w 2021 roku, po implementacji Dyrektywy do polskiego porządku prawnego, sygnaliści zobowiązani są do składania zgłoszeń poprzez utworzone przez pracodawców kanały informacyjne. Co do zasady, pracodawca ma obowiązek chronić tożsamość i zabezpieczyć interesy sygnalisty przed negatywnymi skutkami sygnalizowania. 

Ochrona tożsamości sygnalisty - ochrona sygnalistów

Dyrektywa obejmuje sygnalistów szczególną ochroną już w momencie, gdy ci zdecydowali się poinformować o nieprawidłowościach. Sygnalista w firmie chroniony jest przed represjami. W Polsce, z powodu braku jasnej ustawy o ochronie sygnalisty, obecnie kwestie te reguluje kodeks postępowania karnego w kontekście składania zawiadomień o przestępstwie. 

Obecne regulacje nie są jednak wystarczające. Dlatego nowa Dyrektywa o ochronie sygnalistów w zamierzeniu ma chronić przed konsekwencjami takimi jak: zwolnienie z pracy, degradacja, przymusowy bezpłatny urlop, zmiana miejsca pracy, obniżenie wynagrodzenia, wstrzymanie szkoleń lub zastosowanie innego środka dyscyplinarnego.

Mocnym punktem nowego prawa ma być również ochrona tożsamości sygnalisty. Szczególnie po dokonaniu samego zgłoszenia, jak i w trakcie toczącego się postępowania, będącym następstwem złożenia informacji o naruszeniu unijnego prawa. Kluczową zmianą będzie również tymczasowa ochrona prawna, gdy sprawa ostatecznie trafi do sądu. Ma to na celu powstrzymanie ewentualnych gróźb i prób podjęcia działań odwetowych ze strony pracodawcy.

Rodzaje naruszeń jakie może zgłosić sygnalista

Pakiet naruszeń, jakie może zgłosić sygnalista w firmie jest szeroki. Dyrektywa obecnie nawiązuje do takich dziedzin jak: 

  • zamówienia publiczne; 
  • usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu; 
  • bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami; 
  • bezpieczeństwo transportu; 
  • ochrona środowiska; 
  • ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe; 
  • bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt; 
  • zdrowie publiczne; 
  • ochrona konsumentów; 
  • ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych.

Należy nadmienić, że w myśl art. 2 ust. 2 kraje członkowskie mają prawo do rozszerzenia zakresu przedmiotowego. Sytuacja taka może dotyczyć w szczególności tych dziedzin, których nie wymieniono w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE). 

Nowe zasady ochrony sygnalistów w Polsce - co oznaczają dla pracownika?

Chociaż obecnie obowiązujące prawo w pewnym stopniu zabezpiecza interesy sygnalistów, to zgodnie z nową Dyrektywą o ochronie sygnalistów pakiet ochronny ma być znacznie poszerzony. Celem nowych rozwiązań prawnych ma być przeciwdziałanie czynnościom odwetowym wskutek dokonania zgłoszenia. Również w zakresie ochrony tożsamości, a także zapewnienia tymczasowych środków ochrony w trakcie postępowania sądowego. 

Jako pracownik możesz być więc spokojny. Pracodawca ma obowiązek zapewnić nie tylko odpowiednie kanały dokonywania zgłoszeń, ale przede wszystkim zapobiegać wszelkim represjom. Minimalna ochrona sygnalistów w Polsce już wkrótce powinna być spójna z unijną Dyrektywą. Prace nad odpowiednią ustawą wciąż trwają i warto monitorować ich przebieg.

Pełny tekst Dyrektywy - dostępny w linku

Wojciech

Wojciech

Marketing Team, LOG Plus